Građanski rat u Jugoslaviji mogao je biti izbegnut intervencijom kolektivnog Zapada i to na dva načina:
- Zapad je mogao da podrži celovitost Jugoslavije, koja bi tako sigurno opstala u svojim granicama. Primer za to je potpuno disfunkcionalana država Bosna i Hercegovina, koja nastavlja da postoji isključivo pod pritiskom Zapada.
- Zapad je mogao da dozvoli raspad Jugoslavije po, dugoročno održivim, etničkim granicama, a ne da insistira na nepovredivosti republičkih, avnojevskih granica. U tom cilju mogao je biti organizovan niz referenduma, po ugledu na referendume po završetku Prvog svetskog rata, u kojima bi se građani u pojedinačnim regionima opredeljivali u kojoj će državi živeti nakon raspada Jugoslavije. U centralnoj Evropi 1920-ih godina omeđene su granice Čehoslovačke, Austrije, Nemačke, Poljske, Mađarske i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca putem mini referenduma na regionalnom nivou, tako je Štajerska ostala u Austriji na primer.
Kolektivni Zapad, predvođen isprva Nemačkom i Vatikanom, a docnije Sjedinjenim Američkim Državama, aktivno je radio na razbijanju Jugoslavije upravo po avnojevskim granicama, kako bi lakše ovladao balkanskim regionom, posle kolapsa SSSR-a. Umesto uspostavljanja stabilne Jugoslavije, ili pak održivih nacionalnih država u prirodnim granicama, Zapad je radio na izgradnji disfunkcionalnih, propalih državica, koje će večito biti podeljene iznutra i sukobljene jedne sa drugima na spoljašnjem planu.
U tom kontekstu jedina strategija za održanje Jugoslavije je bila strategija Slobodona Miloševića i plan koji je iznet u Nacrtu memoranduma SANU iz 1986. godine. Radilo se o centralizaciji Jugoslavije, pretvaranjem rascepkane konfederacije, uspostavljene kobnim Ustavom iz 1974. godine, u federaciju sa jakim centrom. Nisu centralzacijske težnje iz Beograda isprovocirale Hrvatski i Slovenački separatizam, već su već postojeći separatizmi jasno pokazivali da je konfederalna Jugoslavija kula od karata, koja samo čeka povoljnu priliku da se raspadne. Pritom je svakom mislećem i obrazovanom čoveku bilo jasno da će taj raspad biti krvav i odneti pregršt ljudskih života.
Uprkos ovim istorijskim činjenicama, u većini zapadnih naučnih članaka i publikacija i danas se plasiraju tvrdnje kako se Jugoslavija raspala zbog srpskog nacionalizma. Ni Slobodan Milošević, ni Dobrica Ćosić, inače jedan od najvećih srpskih pisaca, nisu bili srpski nacionalisti po ubeđenju i pokušali su da spasu Jugoslaviju u njenim granicama, što se kosilo sa interesima Zapada.
Odlukom Badinterove komisije, čiji legitimitet Srbija nikada nije trebalo da prizna, stvoreni su svi uslovi za početak građanskog rata u Jugoslaviji. Bilo je za očekivati da će Srbi u BiH i Hrvatskoj tražiti ista prava na samoopredeljenje koja su data Muslimanima i Hrvatima. Najkrvaviji sukobi bili su upravo u Bosni i Hercegovini, jer je tamo stanovništvo bilo ponajviše etnički izmešano, a u konfliktu su učestvovale čak tri strane, dok su u Hrvatskoj učestvovale dve.
Srebrenica i strategija tri strane u građanskom ratu
Zločin u Srebrenici, koji se ne može osporaviti, ali se nikako ne može okarakterisati kao genocid, deo je opšte strategije sve tri strane u građanskom ratu da putem etničkog čišćenja omeđe svoj životni prostor. Ova nesporna činjenica može biti proverena letimičnim pogledom na etničku mapu BiH, pre i posle rata. Sve tri nacionalne zajednice uspele su da očiste svoju teritoriju od pripadnike ostalih zajednica i da formiraju monoetnički prostor.
Streljanje nekoliko hiljada ratnih zarobljenika i drugih muškaraca u Srebrenici, kao i proterivanje muslimanskog stanovništva sa teritorije date opštine je jedna od epizoda opšte strategije etničkog čišćenja, koje su se pridržavale sve tri zaraćene strane. Insistiranje na jednoj ratnoj epizodi, na samo jednom deliću slagalice je ne samo nepošteno, već produbljuje animozitet među Srbima i Bošnjacima i čini bilo kakvu vrstu suživota u BiH politički neodrživom.
Krajnji cilj ovakve instrumentalizacije zločina u Srebrenici je ukidanje Republike Srpske kao sastavnog entiteta BiH i lišavanje srpske nacionalne zajednice u toj državi prava zagarantovanih Dejtonskim mirovnm sporazumom. Sekundarni cilj je nametanje celokupne odgovornosti za građanski rat i raspad Jugoslavije na srpsku stranu, što treba da opravda zločinačku politiku Zapada na Balkanu.
Izlazak iz spirale zločina i mržnje leži u objektivnom sagledavanju građanskog rata u Jugoslaviji, uz priznanje da su strategije sve tri strane bile zločinačke, ali da je glavni podstrekivač zločina bio kolektivni Zapad, koji namerno nije dozvolio da se narodi bivše Jugoslavije rastanu u skladu sa svojim interesima, ili pak da ostanu zajedno da žive u funkcionalnoj državnoj zajednici.
Naslovna foto: © Paul Lowe
Serbian