Kosovo – Kosovsko-metohijski geopolitički čvor u istorijskom kontinuitetu mesto je suprotstavljenih vektora različitih geopolitičkih interesa: globalnih, regionalnih i lokalnih činioca. Iznećemo vizuru SAD, Albanije i Srbije.
- Sjedinjene Američke Države, kao globalna sila, projektovale su ovaj prostor kao interesnu zonu iz više razloga:
Prvo, trijumf u hladnom ratu i preuzimanje vodeće uloge u novonastalom unipolarnom sistemu omogućilo je SAD da se neometano pozicioniraju u ključnim zonama na evroazijskom kontinentu, osobito u zoni Rimlenda i da na taj način dodatno potisnu Rusiju koja je bila u fazi potpunog povlačenja ka srcu kontinenta. Zaposedanjem Balkana, Vašington je ostvario kontrolu nad značajnim delom Rimlenda, obezbedio je odskočnu dasku ka Bliskom i Srednjem istoku i preuzeo je primat u zonama nekadašnje sovjetske dominacije.
Ulaskom Crne Gore u NATO 2017. godine, a potom i Severne Makedonije 2020. godine, položaj Srbije znatno je otežan i izolovan. Osim toga, vrše se stalni pritisci na Srbiju u najosetljivijim tačkama, što iscrpljuje srpske kapacitete, a samim tim i sužava manevarske mogućnosti velikih sila na ovom prostoru. Time je potvrđena američka dominacija u odnosu na glavnog oponenta, Rusiju, i stvoren je jedan u nizu izgovora za postojanje NATO pakta.
Kosovo kao postmoderni geopolitički eksperiment
Drugo, u globalnoj projekciji stvaranja novog svetskog poretka, Srbija kao poluperiferija nije u potpunosti globalizovana zona, stoga je treba staviti pod uticaj Zapada nametanjem američkog internacionalizma, s namerom da se prikriju stvarni ekonomski, politički, vojni, privredni i ideološki interesi. Globalizacija kao proces vodi ka „uspostavljanju postsuverenističkog doba u kom će države biti potčinjene globalnom centru moći“.
Države koje se suprotstave stvaranju novog svetskog poretka i centra globalne moći bivaju proglašene neuspešnim ili slabim državama, odnosno odmetničkim državama i izložene dugotrajnoj i otvorenoj politici inspirisanoj konceptom geopolitike destrukcije. Kosovska nezavisnost je postmoderni geopolitički eksperiment atlantizma i pokazatelj da se pod plaštom retorike o evropskim integracijama, globalnom selu, demokratizaciji i modernizaciji država u razvoju, zapravo sprovode i ostvaruju realni interesi globalnog centra moći. Realna opasnost je svođenje naše države na nivo „rastrojene zemlje“, što je krajnji ishod „civilizacijske, identitetske i geopolitičke konverzije“, koju u navedenim modelima sprovodi domaća elita uz svesrdnu podršku Zapada.
Treće, ukazali smo na geostrateški, geoekonomski i saobraćajni potencijal kosovskometohijskog dela Srbije, što je za kontrolu šireg balkanskog prostora i te kako važno. Stoga SAD nisu prezale od mešanja u unutrašnjepolitičke procese u državi, nastojeći da pod svoju kontrolu stave navedene potencijale. I pre otpočinjanja agresije na SR Jugoslaviju, Madlen Olbrajt je jasno stavila do znanja da će se SAD uplitati u unutrašnju politiku Srbije, te da će NATO upravljati prilikama na Kosovu kao što to čini u Bosni.
Nakon proterivanja Srba sa Kosova i Metohije i otimanja njihovih poseda, a potom i završetkom ratnih dejstava 1999. godine, Arbanasi su uz svesrdnu podršku SAD ostvarili mogućnost da terorišu srpsko stanovništvo koje je ostalo da živi u pokrajini, o čemu svedoči pogrom 17. marta 2004. godine, proglašenje kosovske nezavisnosti 2008. godine i višedecenijsko uništavanje srpske kulturne i verske baštine. Mnogo je primera pritisaka i nasilja nad Srbima samo u 2021. godini, počevši od slučajeva kada su žrtve bile pojedinci do onih kada su žrtve donošenih mera bili svi Srbi na KiM. Primeri terorisanja srpskog naroda iz septembra i oktobra 2021. godine, kao i nasilje nad Srbima u decembru 2022. godine, govore više od reči.
Stereotipno predstavljanje Srba kao „malih Rusa“
Četvrto, stereotipno predstavljanje Srba kao „malih Rusa“ na Balkanu i kreiranje takvog medijskog diskursa u globalnim razmerama, zapravo može da navede na misao da se SAD, posredstvom Srbije, činom otimanja Kosova i Metohije, na simboličan način obračunavaju sa Rusijom, koja od 2007. godine koristi pravo veta u SB UN kako bi sprečila brojne procese suprotne srpskim interesima (najpre Ahtisarijev plan). Rusija godinama unazad ima čvrst stav kada je u pitanju status KiM, što bi mi, kao država, trebalo da pratimo u cilju očuvanja nacionalnih interesa.
Tokom poslednjeg incidenta u severnom delu Mitrovice, dok su Britanci podržavali kosovsku policiju, Rusija je zahtevala da „Misija na Kosovu ispuni svoj mandat u skladu sa Rezolucijom SB UN 1244 i da obuzdaju razularene radikalne kosovske Albance“. Na sednici SB UN slično je poručio i kineski dilomata Geng Šuang, rekavši da je Rezolucija 1244 pravna osnova za pronalaženje rešenja. Prema Rezoluciji SB 1244, NATO ima punu odgovornost za očuvanje mira i bezbednosti u pokrajini, na šta treba da se pozivamo i da to i zahtevamo.
Kosovo i „albanizacija Balkana“
Peto, jasno je zbog čega su SAD odredile trabante na terenu – Arbanase. Naime, Vašington podržava njihove teritorijalne aspiracije, dok ih, s druge strane, koristi kao sredstvo za realizuju zacrtanih ciljeva. Posredstvom njih, SAD vrše destabilizaciju političkih prilika u regionu, kažnjavaju lokalne političke elite za eventualnu neposlušnost (npr. Nikola Gruevski) i „prete daljoj teritorijalnoj fragmentaciji u korist velikoalbanskih pretenzija“.
Na „albanizaciju Balkana“ ukazuje i Ana Filimonova kada kaže da će albanizacija „omogućiti NATO paktu da bez prepreka i dalje pojačava svoje vojno prisustvo (da razmešta vojne baze i sve vrste naoružanja), da kontroliše tranzit energenata i da dalje drobi slovenski prostor na Balkanu“. Posmatrano malo šire, okupacijom i nasilnim otimanjem Kosova i Metohije iz teritorijalne celovitosti Srbije i pripajanje Albaniji (uz teritoriju zapadne Makedonije), SAD bi obezbedile neophodnu stratešku poziciju za kontrolu uporišnih tačaka na jadranskoj obali, ostvarile bi strategijsku dubinu i prodor u srce Balkana i samim tim preuzele bi kontrolu nad važnim, prethodno pomenutim, koridorima.
Šesto, zaposedanjem kosovskometohijske makrotvrđave, Sjedinjene Države bi obezbedile stabilnu odskočnu dasku za dalju teritorijalnu transgresiju u više smerova: ka Kavkazu, Crnomorskom basenu, Bliskom istoku i severnoj Africi. Direktna infiltracija SAD i NATO realizuje se iz dva smera u cilju stvaranja integralnog balkanskog geopolitičkog i geostrategijskog luka, sastavljenog od baza, poligona, uporišta i drugih instalacija, lako dostupnih iz Jadranskog i Egejskog basena i Panonske nizije.
Kosovo i Metohija – pozicija teritorije u balkanskom „Heartland-u“
Dakle, pozicija teritorije Kosova i Metohije u balkanskom „Heartland-u“ značajna je za atlantističke strukture u njihovoj nameri da „čitav Balkan uključe u sferu svoje neprikosnovene kontrole“.
Albanija, odnosno većina albanskih političara ne kriju svoje namere o stvaranju Velike Albanije. Premijer Albanije Edi Rama o tome već godinama govori, često prikrivajući svoju ofanzivnost i agresivnost retorikom o unutarbalkanskoj saradnji. Rama je u oktobru 2021. godine izjavio da je cilj njegove političke karijere ujedinjenje Albanije i Kosova, istakavši da je „Kosovo nezavisna država“. Uz podršku SAD, taj projekat je realan za Albance i geopolitički koristan za Vašington iz više razloga. Prvo, Albanci su pouzdani saveznici na terenu i posredstvom njih mogu da destabilizuju i/ili kontrolišu dešavanja u regionu. Drugo, velikoalbanski projekat bio bi prepreka ruskom uticaju koji se pruža osom severoistok-jugozapad. Treće, time bi se kontrolisao vardarsko-moravski vektor i kinesko nastojanje da trasira svoj uticaj duž te ose. Četvrto, SAD bi pod kontrolu stavile Otranska vrata. Peto, vršilo bi se obuzdavanje srpskog faktora i u perspektivi njegovo dalje potiskivanje.
Južna srpska pokrajina kao „makrotvrđava“ Srbije
Za Srbiju, Kosovo pokrajina predstavlja geografski, geopolitički, geostrategijski, privredni i nadasve duhovni centar. Kao makrotvrđava, ona brani nacionalni i državni opstanak, dok kao duhovna vertikala, čuva suštinski opstanak srpskog naciona u celini. Sve prethodno navedeno ukazuje na neophodnost očuvanja teritorijalne celovitosti Srbije, ali i Kosova i Metohije. Svaka podela teritorije i kompromisi o kojima se neretko u javnosti govori, narušili bi prirodno predodređen geopolitički i geostrateški potencijal makrotvrđave i učinila bi Srbiju ranjivom, posebno Raški, Rasinski, Toplički, Jablanički i Pčinjski okrug.
Osim gubitka teritorije, Srbija bi prepuštanjem Kosova i Metohije izgubila prirodna i rudna bogatstva, prepustila bi srpsko stanovništvo volji arbanaških ekstremista, budućnost kulturne i verske baštine bila bi praćena destrukcijom, oduzimanjem zemljišta i falsifikatima, srpska duhovna vertikala zasnovana na kosovskom zavetu bila bi trajno urušena, međunarodni ugled Srbije bio bi narušen, secesionizam bi se mogao preliti i na druge prostore, tzv. Republika Kosovo postala bi islamistička država, „izvoznik“ terorizma i odskočna daska za džihad ratnike, sticanjem nezavisnosti ubrzo bi postala članica NATO, čime bi se obruč oko Srbije znatno stegao, srpsko popuštanje i saglašavanje sa tzv. nezavisnošću ponizilo bi Rusiju i Kinu, koje u SB UN čuvaju celovitost Srbije itd. I na kraju, ukazali bismo na ono što je Nikolas Spajkmen, jedan od najistaknutijih anglosaksonskih geopolitičara, napisao: „osnovni cilj spoljne politike svih država jeste očuvanje teritorijalnog integriteta i političke nezavisnosti“.
Slika u prilogu prikazuje poziciju Srbije sa južnom srpskom pokrajinom i bez nje (priredili autori).
Deo rada „Geopolitički i bezbednosni aspekti kosovsko-metohijskog čvora“, Vojno delo 3/2022. Prateće citate moguće je videti na ovom linku.
Serbian